Regie-aanwijzingen

Je zit in je werkkamer te schrijven. Misschien doe je je ogen dicht om de scène die je zo op papier moet zetten nóg scherper voor je te zien. Wat voor weer is het? Hoe valt het licht? Wat zijn de opvallende details die je moet beschrijven? En misschien de belangrijkste vraag: welke handelingen gaan je hoofdpersonages uitvoeren?

Terwijl je dit allemaal bedenkt, schrijf je al de eerste zinnen. Dat zou zoiets kunnen zijn als:

De klink gaat langzaam naar beneden. De deur piept en gaat een klein stukje open, een streep gelig licht valt de kamer binnen. Bram staat op van de bank en kijkt op. Adriënne stapt naar binnen, nog steeds in de chique avondjurk die ze speciaal voor die avond heeft gekocht.

Denken en schrijven tegelijk: het leidt vaak tot ‘scenarioschrijven’. Bovenstaand stukje zou niet misstaan als een filmscript. De deur die langzaam opengaat, de handelingen van de hoofdpersonages, het zijn meer regie-aanwijzingen dan dat het als een originele beschrijving van een scène leest. Vergelijk het bijvoorbeeld met het volgende fragment van Ian McEwan:

Ze hief haar ene hand op en boog de vingers en vroeg zich af, zoals ze wel eens eerder had gedaan, hoe dat ding, dat grijpapparaat, die vlezige spin aan het eind van haar arm, van haar was geworden, geheel aan haar overgeleverd. Of had hij ook nog een beetje een eigen leven? Ze boog haar vinger en strekte hem. Het raadsel school in het ogenblik voordat hij bewoog, het scheidende moment tussen niet en wel bewegen, als haar voornemen effect sorteerde.

(Geciteerd in: Arie Storm, Het schrijven van een roman, Querido 2014.)

McEwan beschrijft niet alleen (‘zij boog haar vinger en strekte hem’) maar geeft ook betekenis: ‘Het raadsel school in het ogenblik voordat hij bewoog, het scheidende moment tussen niet en wel bewegen, als haar voornemen effect sorteerde.’ De lezer krijgt zo meteen inzicht in de nogal dromerige gedachten van de hoofdpersoon.

Samenvattend:

  • Probeer al te feitelijke beschrijvingen – regie-aanwijzingen als ‘hij staat op van de bank’ – zoveel mogelijk te vermijden.
  • Beschrijf meer dan uiterlijke kenmerken alleen. Zo is een hand ook een ‘vlezig grijpapparaat’.
  • Voor alle échte scenarioschrijvers: in september start er een Meesterproef: scenarioschrijven voor tv!